Groby Pańskie w wielu kościołach mają szczególną wymowę

Głównymi elementami wystroju Grobu Pańskiego w Jasnej Górze są kilkumetrowy drewniany krzyż z czerwoną stułą w centrum, wrota stodoły z napisem "Jezu ufam Tobie", drzewa oliwne i mnóstwo kwiatów. Monstrancja umieszczona została na wysokiej drewnianej kolumnie – pniu. Autorami dekoracji są paulińscy bracia Dawid Respondek i Paweł Bryzek.

"W judaizmie drzewem życia nazywana jest menora, siedmioramienny świecznik świątynny, natomiast w liturgii katolickiej analogiczną funkcję pełni monstrancja, która od średniowiecza służy do adoracji Najświętszego Sakramentu. Dlatego też w jasnogórskiej aranżacji Grobu wystawiona monstrancja z Jezusem w Najświętszym Sakramencie na pniu drzewa ma podkreślać możliwość czerpania z owoców +drzewa życia+, zbliżania się do duchowego raju, jakim jest komunia człowieka wierzącego z Chrystusem" - opisały służby prasowe sanktuarium.

Ważną częścią Bożego Grobu są wrota do stodoły. "Stodoła to budynek w gospodarstwie rolnym przeznaczony do przechowywania zebranego zboża, w nim też wykonywało się omłoty. Do wnętrza prowadziły wrota, otwierane w czasie wjazdu wozu ze snopami. Na co dzień do stodoły wchodziło się przez małe drzwi, które znajdowały się w wielkich wrotach. W jasnogórskim Grobie Pańskim ciało Chrystusa złożone jest właśnie w tych małych drzwiach, na granicy dwóch światów: jasnego, codziennego, pełnego życia i ciemnej czeluści wnętrza" - podkreślił brat Dawid w rozmowie z Biurem Prasowym Jasnej Góry.

Grób Pański w kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Katowicach nieopodal kopalni Wujek nawiązuje do górniczej pracy. Stylizowany jest na kopalniane wyrobisko - wykorzystano elementy obudowy podziemnego wyrobiska, kopalnianą drzewiarkę, bryły węgla i górnicze narzędzia. Proboszcz parafii ks. Ireneusz Tatura przypomniał, że kościół jest poświęcony pamięci górników z Wujka, którzy zginęli podczas pacyfikacji kopalni na początku stanu wojennego. Sama parafia ma charakter typowo górniczy.

"Od dawna istnieje tradycja, że Boże Groby buduje się symbolicznie, więc my postanowiliśmy nawiązać do pracy górniczej. Stylizacja Grobu nawiązuje do podziemnych wyrobisk: są ringi, jest drzewiarka, jest węgiel, są górnicze narzędzia. Figura Chrystusa leży na drzewiarce w otoczeniu zabudowy ściany" - powiedział PAP proboszcz. Za ustawienie ciężkich elementów odpowiadali górnicy z kopalni Wujek.

Głównym motywem aranżacji Grobu Pańskiego w krypcie kościoła Pijarów w Krakowie jest "Muzeum straconych wartości". Hasło nawiązuje do codzienności, w której ma się poczucie zatracenia sensu, gubienia tego co piękne" – powiedział PAP autor i wykonawca ekspozycji o. Piotr Wiśniowski

Aranżacja została przygotowana w barwach białych, tylko żywe kwiaty mają odcienie czerwieni, różu – odchodzą one od Najświętszego Sakramentu i symbolizują żyły Chrystusa. Krew Chrystusa ma przywrócić wiarę w wartości.

Na postumentach przeznaczonych na dzieła sztuki stoją przedmioty codziennego użytku, np. zastawa stołowa. Na większości postumentów są manekiny głów – symbolizują wartości, które straciły sens. Twórca aranżacji inspirował się wierszem Tadeusza Różewicza "Ocalony". W utworze tym jest fragment: "Szukam nauczyciela i mistrza/ niech przywróci mi wzrok słuch i mowę/ niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia/ niech oddzieli światło od ciemności".

W Sanktuarium Matki Bożej Księżnej Sieradzkiej w Charłupi Małej (woj. łódzkie) wystrój Grobu Pańskiego nawiązuje do problemu depresji, jako poważnej choroby cywilizacyjnej. Grób jest podzielony na dwie części.

"Jedna część kaplicy przedstawia pokój, w którym siedzi na krześle samotna kobieta, na stoliku są zwiędnięte kwiaty i paczka chusteczek. Za oknem świeci słońce, kwitną drzewa, a nad tym napis: +Depresja nie wybiera słabych i ubogich, jest chorobą demokratyczną, podcina skrzydła nawet podczas najwyższego lotu+" - opisał wystrój w rozmowie z PAP kościelny Dawid Zawiasa, który od lat projektuje dekoracje Grobów Pańskich.

"W drugiej części kaplicy, po przeciwnej stronie, jest tradycyjnie przystrojona figura złożonego do grobu Jezusa Chrystusa, tabernakulum, monstrancja oraz dające nadzieję fragmenty modlitw z Pisma Świętego" - zaznaczył.

Zawiasa podkreślił, że depresja to choroba, która niedługo może stać się najpoważniejszym współczesnym problemem cywilizacyjnym. "Jest wiele przypadków depresji, które kończą się tragicznie - zarówno wśród dorosłych, jak i wśród dzieci. W kościele też trzeba reagować na ten problem" - dodał.

W kościele św. Brygidy w Gdańsku za Grobem Pańskim umieszczono archiwalne zdjęcie wykonane 22 października 1978 roku podczas inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II. Na fotografii widnieją papież oraz kardynał Stefan Wyszyński, ówczesny prymas Polski. Wówczas kardynał ukląkł, by złożyć hołd następcy św. Piotra i ucałował jego pierścień, papież również ukląkł i ucałował Wyszyńskiego. Na zdjęciu widnieje napis: "Idziemy za krzyżem, aby wygrać życie".

Z kolei w Bazylice Mariackiej w Gdańsku przed grobem Pańskim ustawiony został napis: "I nic nad Boga". Hasło to zostało zaczerpnięte z krzyża, który znajduje się w Dolinie Kościelskiej w Tatrach. Krzyż ten został ustawiony w 1852 r. przez uczestników wycieczki studentów. Hasło ma przypominać, że Bóg zawsze powinien być na pierwszym miejscu.

Do rozważań na temat wartości w Europie zachęcają autorzy Grobu Pańskiego w kościele Św. Wojciecha w Białymstoku. Umieszczono tam cytat: "... Europo (...) Odnajdź siebie samą! Bądź sobą! Odkryj swoje początki. Tchnij życie w swoje korzenie. Tchnij życie w autentyczne wartości". Przy grobie ze złożoną figurą Chrystusa jest też napis: "Spójrz za kogo umarł Chrystus".

Natomiast w białostockiej katedrze pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny przy Grobie Pańskim nie ma żadnych napisów, żadnych haseł. Grób jest prosty. Złożonej w grobie figury Chrystusa strzegą figury dwóch aniołów.

W Warszawie instalacja Grobu Pańskiego w Kościele Akademickim św. Anny przedstawia postać Jezusa w otoczeniu siedmiu wad głównych - duchowych chorób ludzkiej duszy. Kompozycja pt. "Grzech a łaska. 7 wad głównych" ma dwie perspektywy bliższą i dalszą i ma pokazywać napięcie między stanem grzechu a stanem łaski. W kompozycji wykorzystano m.in. zwierciadła nawiązujące do treści siedmiu grzechów głównych. Jak wyjaśniono, pycha, chciwość, zazdrość, nieczystość, nieumiarkowanie, gniew i lenistwo ukazane zostały jako miejsce spotkania i naocznej konfrontacji, w których obserwujący może widzieć odbicie samego siebie. W dalszej perspektywie przedstawiony został świat zmartwychwstania - wolnego od wad i grzechu.

Lustra zostały również wykorzystane w kompozycji Grobu Pańskiego w stołecznym Kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Pod spoczywającym Chrystusem widnieje napis "Chodźcie, powróćmy do Pana!", a w głębi instalacji "Prawda was wyzwoli". W centralnej części kompozycji umieszczono fragment kwietnej łąki, a wokół niej portrety ważnych dla Kościoła postaci m.in.: Jana Pawła II, kardynała Stefana Wyszyńskiego, Francesca Forgione - znanego jako Ojciec Pio, Matki Teresy z Kalkuty, czy ks. Jerzego Popiełuszki.

Także w innym warszawskiej świątyni - Kościele św. Aleksandra na Placu Trzech Krzyży - nawiązano do Jana Pawła II. W centralnej części Grobu Pańskiego, pod krzyżem, wystawiono księgę z dziełami wybranymi papieża Polaka. Sam krzyż przykryto transparentnym białym welonem, a jeden z jego końców znajduje się w pysku podobnej do psa bestii.

Grób Pański w Bazylice Świętego Krzyża jest utrzymany w ciemniejszych barwach. W tle leżącego Chrystusa i monstrancji umieszczono wizerunek pasterza z trzodą owieczek, nad którą widnieje cytat: "Moje owce słuchają mego głosu i nikt nie wyrwie ich z mojej ręki". Po lewej stronie spoczywającego Jezusa umieszczono inny cytat: "Uderzę Pasterza a rozproszą się owce stada", po prawej z kolei cytat z kard. Stefana Wyszyńskiego: "Jeśli przyjdą zniszczyć ten Naród, zaczną od Kościoła".

Z kolei w Archikatedrze Warszawskiej przy skromnej kamiennej kompozycji Grobu Pańskiego znajdowało się przedstawienie różnych pochówków na świecie, nad którym widniał napis "Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem".

Zwyczaj przygotowywania grobu Pańskiego pochodzi z Palestyny. W Polsce od XVI wieku w centrum umieszcza się figurę zmarłego Chrystusa oraz monstrancję z Najświętszym Sakramentem okrytą welonem, na pamiątkę całunu, w który zostało owinięte ciało Jezusa i złożone w grobie. (PAP)

autorzy: Krzysztof Konopka, Beata Kołodziej, Hubert Bekrycht, Piotr Mirowicz, Izabela Próchnicka, Jerzy Rausz, Michał Boroń