NOCLEGI
ROZKŁADY
Spotkanie autorskie z prof. Marią Kałamajską-Saeed
fot. nadesłane
Instytut Polonika serdecznie zaprasza 21 kwietnia 2022 r. o godz. 17.00 na spotkanie autorskie z prof. Marią Kałamajską-Saeed. Tematem będzie publikacja „Rosyjskie pomiary klasztorów skasowanych w roku 1832”, wydana w formie starannie opracowanego katalogu rysunków pochodzących z archiwów wileńskich, petersburskich, moskiewskich, grodzieńskich, przedstawiających ponad 200 zespołów klasztornych. Do dziś w formie nieprzekształconej zachowało się jedynie około 10 procent takich obiektów z terenów dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej, które padły ofiarą restrykcji rosyjskich po upadku powstania listopadowego. Monografia naukowa ukazała się w serii wydawniczej Instytutu "Studia i Materiały".
REKLAMA
W spotkaniu wezmą udział:
Królestwo Polski, wiele lat później zwane Rzeczpospolitą Obojga Narodów, opowiedziawszy się w trakcie rozwoju ewangelickiej reformacji po stronie prymatu katolicyzmu, otworzyło szeroko drzwi do działalności zakonów. Po Unii Lubelskiej (1569) rozległe wschodnie tereny ziem koronnych oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego, dzięki mnogim i hojnym nadaniom magnackim i szlacheckim, stały się obszarem licznych lokacji klasztorów. Różnorodność zgromadzeń zakonnych odzwierciedlała intencje i potrzeby fundatorów. Ruch inwestycyjny zahamowały wojny kozackie oraz najazdy szwedzkie i moskiewskie w połowie XVII stulecia. Potem takim porażeniem była wojna północna z początku XVIII wieku. Ale po jej zakończeniu i stabilizacji gospodarczej w drugiej i trzeciej ćwierci tego stulecia nastąpiła niezwykła erupcja budowlana. W miejsce dawnych i nowych fundacji powstało wówczas na ziemiach wschodnich ponad 150 klasztornych realizacji architektonicznych, lub zmodernizowano czy rozbudowano już istniejące. Zaowocowało to tak spektakularnymi realizacjami, jak tak zwana szkoła baroku wileńskiego na północy, czy też wielka liczba monumentalnych zespołów klasztornych na południowowschodnich ziemiach Korony.
Pierwszy rozbiór Polski w 1772 roku zahamował mocno ten ruch, a następne dwa rozbiory go zakończyły. Trzej zaborcy – Rosja, Prusy i Austria – mieli różny stosunek do kościoła katolickiego. Jednak powstanie listopadowe w 1830 roku i jego upadek spowodował liczne restrykcje ze strony Rosji. Jedną z nich była kasata klasztorów katolickich na zagrabionych ziemiach Rzeczypospolitej. Opuszczone budynki: kościoły i klasztory oraz towarzyszące im zabudowania gospodarcze były jednak cenną, murowaną substancją do wykorzystania. Czy to przez Cerkiew Prawosławną, czy też przez carską armię.
Prof. Maria Kałamajska-Saeed jest historykiem sztuki, wieloletnim pracownikiem naukowym Instytutu Sztuki PAN w Warszawie, w latach 1997-2006 redaktorem naczelnym pomnikowej serii Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Praca nad autorskimi tomami Katalogu („Łomża i okolice”, „Drohiczyn, Siemiatycze i okolice”, „Kolno, Grajewo i okolice”, „Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice”) ukierunkowała jej zainteresowania ku wschodnim terenom historycznej Rzeczypospolitej. Fascynacja bogactwem i różnorodnością jej dziedzictwa kulturowego, a także świadomość dotkliwego braku rzetelnej o nim wiedzy, stały się impulsem do podjęcia badań terenowych na obszarze Litwy i Białorusi. W latach 1993-2003 wraz z grupą studentów historii sztuki UW, jej późniejszych współpracowników w Instytucie Sztuki PAN, zinwentaryzowała ponad trzysta obiektów architektury sakralnej na Litwie i Białorusi. Plonem prac terenowych i szeroko zakrojonych kwerend źródłowych stało się trzynaście tomów naukowych monografii omawiających architekturę i wyposażenie kościołów i klasztorów rzymskokatolickich z terenu przedrozbiorowych województw: nowogródzkiego (5), trockiego (4) i wileńskiego (4), opracowanych pod jej redakcją naukową i przy znacznym udziale autorskim, które w latach 2003-2017 zostały opublikowane w ramach monumentalnej serii Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, wydawanej pod naukową redakcją prof. dr. hab. Jana K. Ostrowskiego przez Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie. Dorobek naukowy Autorki dotyczy w głównej mierze polskiej sztuki nowożytnej. Wachlarz jej zainteresowań badawczych jest szeroki: obejmuje architekturę, malarstwo, rzeźbę, grafikę i rzemiosło artystyczne (zwłaszcza złotnictwo i tkaniny). Ogromną wagę przykłada przy tym do wnikliwych badań źródłowych.
Dr Birutė Rūta Vitkauskienė - historyk sztuki, wykładowca na Wydziale Historii i Teorii Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie, pracownik naukowy Muzeum Narodowego Litwy, członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki Litwy oraz Stowarzyszenia Historyków Sztuki Oddziału Warszawskiego. W kręgu zainteresowań naukowych znajduje się architektura i sztuka Wielkiego Księstwa Litewskiego. Utrzymuję długoletnie kontakty naukowe i przyjacielskie z polskimi historykami sztuki oraz instytucjami - Instytutem Historii Sztuki PAN, Muzeami - Zamek Królewski na Wawelu, Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie oraz innymi. Autorka monografii "Złotnictwo wileńskie" (Warszawa, 2006) oraz wielu artykułów po polsku dotyczących rozmaitych spraw dorobku artystycznego Litwy i Polski.
Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA jest wyspecjalizowaną państwową instytucją kultury powołaną w 2017 r. przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego. Instytut prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim. Dzięki nim zachowywane są materialne świadectwa naszych dziejów i przywracana jest pamięć o ważnych dla współczesnych Polaków osobach oraz istotnych faktach historycznych.
- Prof. Maria Kałamajska-Saeed - historyk sztuki, wieloletni pracownik naukowy Instytutu Sztuki PAN
- Dr Birutė Rūta Vitkauskienė - historyk sztuki, wykładowca na Wydziale Historii i Teorii Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie
- Dr Karol Guttmejer - szef Programu Strategicznego Badania polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą w Instytucie Polonika
- Pałac Staszica, Nowy Świat 72, sala im. Erazma Majewskiego III p., dn. 21.04.22, godz. 17.00
Królestwo Polski, wiele lat później zwane Rzeczpospolitą Obojga Narodów, opowiedziawszy się w trakcie rozwoju ewangelickiej reformacji po stronie prymatu katolicyzmu, otworzyło szeroko drzwi do działalności zakonów. Po Unii Lubelskiej (1569) rozległe wschodnie tereny ziem koronnych oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego, dzięki mnogim i hojnym nadaniom magnackim i szlacheckim, stały się obszarem licznych lokacji klasztorów. Różnorodność zgromadzeń zakonnych odzwierciedlała intencje i potrzeby fundatorów. Ruch inwestycyjny zahamowały wojny kozackie oraz najazdy szwedzkie i moskiewskie w połowie XVII stulecia. Potem takim porażeniem była wojna północna z początku XVIII wieku. Ale po jej zakończeniu i stabilizacji gospodarczej w drugiej i trzeciej ćwierci tego stulecia nastąpiła niezwykła erupcja budowlana. W miejsce dawnych i nowych fundacji powstało wówczas na ziemiach wschodnich ponad 150 klasztornych realizacji architektonicznych, lub zmodernizowano czy rozbudowano już istniejące. Zaowocowało to tak spektakularnymi realizacjami, jak tak zwana szkoła baroku wileńskiego na północy, czy też wielka liczba monumentalnych zespołów klasztornych na południowowschodnich ziemiach Korony.
Pierwszy rozbiór Polski w 1772 roku zahamował mocno ten ruch, a następne dwa rozbiory go zakończyły. Trzej zaborcy – Rosja, Prusy i Austria – mieli różny stosunek do kościoła katolickiego. Jednak powstanie listopadowe w 1830 roku i jego upadek spowodował liczne restrykcje ze strony Rosji. Jedną z nich była kasata klasztorów katolickich na zagrabionych ziemiach Rzeczypospolitej. Opuszczone budynki: kościoły i klasztory oraz towarzyszące im zabudowania gospodarcze były jednak cenną, murowaną substancją do wykorzystania. Czy to przez Cerkiew Prawosławną, czy też przez carską armię.
Autorka rozpoczęła kwerendy w 2010 roku, przez dziewięć lat badała zasoby archiwalne w Rosji (w Moskwie i Petersburgu), a także w Grodnie, Mińsku i Wilnie. Nie było to łatwe zadanie, bo samodzielne fotografowanie było zabronione.Wartość i znaczenie publikacji jest olbrzymia. Czytelnicy, badacze otrzymują do ręki trudno dostępne, a bardzo wartościowe materiały ikonograficzne, w znacznej mierze dotyczące obiektów już nieistniejących, nigdy nie przebadanych, a stanowiących istotny komponent pejzażu kulturowego historycznej Rzeczypospolitej. – podkreśla prof. Maria Kałamajska-Saeed.
Pozytywnie zaskoczył mnie stan zachowania rysunków – na ogół doskonały, natomiast rozczarowaniem było to, że liczba kompletnych dokumentacji okazała się niewielka.- wspomina profesor. - Teka, w której powinien się znajdować plan sytuacyjny, widoki elewacji, rzuty i przekroje budynków kompleksu klasztornego, często zawierała tylko plan sytuacyjny, a rysunki najcenniejsze dla historyka sztuki z niej wywędrowały, zapewne wypożyczone przez architektów przygotowujących projekt remontu lub przebudowy. Być może się zachowały, ale w zależności od tego jak dany klasztor był użytkowany po kasacie (jako szkoła, więzienie czy szpital), zapewne trafiły do archiwów odpowiednich ministerstw (oświaty, sprawiedliwości, zdrowia). Przeszukanie tak ogromnych zasobów wymagałoby armii badaczy. - dodaje.
Udało się przejrzeć ponad 1000 jednostek archiwalnych w samym tylko Wojskowym Archiwum Historycznym w Moskwie i podobną liczbę w Archiwum Historycznym i Bibliotece Prezydenckiej w Petersburgu.Powstanie publikacji nie byłoby możliwe gdyby nie dodatkowa pomoc dwóch osób, które dzieliły trudy ale i sukcesy kwerendy – historyka sztuki mgr Katarzyny Mączewskiej (w latach 2010-2014) oraz archiwisty Krzysztofa Wiszowatego (2015-2018). To dzięki ich efektywnej współpracy - mówi prof. Maria Kałamajska-Saeed.
Prof. Maria Kałamajska-Saeed jest historykiem sztuki, wieloletnim pracownikiem naukowym Instytutu Sztuki PAN w Warszawie, w latach 1997-2006 redaktorem naczelnym pomnikowej serii Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Praca nad autorskimi tomami Katalogu („Łomża i okolice”, „Drohiczyn, Siemiatycze i okolice”, „Kolno, Grajewo i okolice”, „Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice”) ukierunkowała jej zainteresowania ku wschodnim terenom historycznej Rzeczypospolitej. Fascynacja bogactwem i różnorodnością jej dziedzictwa kulturowego, a także świadomość dotkliwego braku rzetelnej o nim wiedzy, stały się impulsem do podjęcia badań terenowych na obszarze Litwy i Białorusi. W latach 1993-2003 wraz z grupą studentów historii sztuki UW, jej późniejszych współpracowników w Instytucie Sztuki PAN, zinwentaryzowała ponad trzysta obiektów architektury sakralnej na Litwie i Białorusi. Plonem prac terenowych i szeroko zakrojonych kwerend źródłowych stało się trzynaście tomów naukowych monografii omawiających architekturę i wyposażenie kościołów i klasztorów rzymskokatolickich z terenu przedrozbiorowych województw: nowogródzkiego (5), trockiego (4) i wileńskiego (4), opracowanych pod jej redakcją naukową i przy znacznym udziale autorskim, które w latach 2003-2017 zostały opublikowane w ramach monumentalnej serii Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, wydawanej pod naukową redakcją prof. dr. hab. Jana K. Ostrowskiego przez Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie. Dorobek naukowy Autorki dotyczy w głównej mierze polskiej sztuki nowożytnej. Wachlarz jej zainteresowań badawczych jest szeroki: obejmuje architekturę, malarstwo, rzeźbę, grafikę i rzemiosło artystyczne (zwłaszcza złotnictwo i tkaniny). Ogromną wagę przykłada przy tym do wnikliwych badań źródłowych.
Dr Birutė Rūta Vitkauskienė - historyk sztuki, wykładowca na Wydziale Historii i Teorii Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Wilnie, pracownik naukowy Muzeum Narodowego Litwy, członek Stowarzyszenia Historyków Sztuki Litwy oraz Stowarzyszenia Historyków Sztuki Oddziału Warszawskiego. W kręgu zainteresowań naukowych znajduje się architektura i sztuka Wielkiego Księstwa Litewskiego. Utrzymuję długoletnie kontakty naukowe i przyjacielskie z polskimi historykami sztuki oraz instytucjami - Instytutem Historii Sztuki PAN, Muzeami - Zamek Królewski na Wawelu, Zamek Królewski w Warszawie, Muzeum Narodowe w Warszawie oraz innymi. Autorka monografii "Złotnictwo wileńskie" (Warszawa, 2006) oraz wielu artykułów po polsku dotyczących rozmaitych spraw dorobku artystycznego Litwy i Polski.
Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA jest wyspecjalizowaną państwową instytucją kultury powołaną w 2017 r. przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotra Glińskiego. Instytut prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, edukacyjnym i popularyzatorskim. Dzięki nim zachowywane są materialne świadectwa naszych dziejów i przywracana jest pamięć o ważnych dla współczesnych Polaków osobach oraz istotnych faktach historycznych.
PRZECZYTAJ JESZCZE
